5 tips voor wanneer iemand in rouw is
Wat zeg je als woorden tekort schieten?
Vorige week had ik een bijzonder gesprek met Sandra Jongeneelen de inspirerende vrouw achter Bright Elephant, ter ere van mijn nieuwste boek Herinneringen aan jou, dat deze week bij HarperCollins Holland uitgekomen is.
Als onderwerp kozen we: hoe kun je er zijn voor iemand die rouwt? Want juist nu, in de donkere dagen van het jaar, zijn er veel mensen die als een berg tegen de feestdagen opzien. Het gesprek raakte me, omdat rouw en verlies voor veel mensen nog steeds ongemakkelijk aanvoelt. We hebben namelijk nooit echt geleerd hoe we ermee om moeten gaan. Gelukkig is de tijdsgeest aan het veranderen en komt er steeds meer aandacht voor dit onderwerp. Terecht, want rouw en verlies zijn thema’s die ons diep raken. Ik schreef deze column na het gesprek met Sandra en hoop dat het inspiratie biedt, voor wanneer woorden tekortschieten.
Hier zijn 5 tips, samen met een paar valkuilen die je beter kunt vermijden:
Noteer belangrijke data in je agenda
In de eerste weken nadat iemand overleden is, is er vaak veel aandacht voor de achterblijvers. Maar daarna wordt het stil. De wereld draait voor iedereen gewoon door, terwijl de tijd voor degene die rouwt vaak nog stilstaat. Juist in die stilte is het waardevol om te laten weten dat je aan hen denkt. Zet de sterfdag, de dag van het afscheid en de verjaardag van de overledene in je agenda. Stuur op die dagen een kaartje of een berichtje met: ‘Ik denk aan je vandaag.’ Het is misschien een klein gebaar, maar het kan een enorme impact hebben.
Don’t: Sommige opmerkingen zijn misschien goed bedoeld, maar kunnen hard aankomen, zoals:
- "Het is misschien maar beter zo, want hij/zij was toch al oud", of "De tijd heelt alle wonden.”
Benoem gewoon dat je even geen woorden kunt vinden
De juiste woorden vinden is soms moeilijk, en dat is heel normaal als het over de dood gaat. Onthoud dat het helemaal niet draait om perfecte zinnen of woorden, maar om te laten zien dat je er bent. Benoemen dat je het lastig vindt, kan de ander ruimte geven om ook niet perfect te hoeven reageren. Dat zorgt ervoor dat een gesprek vaak veel makkelijker verloopt.
Don’t: Verlies triggert vaak emoties bij jezelf. Probeer niet direct je eigen ervaringen te delen om te laten zien dat je begrijpt hoe moeilijk de ander het heeft. Daarmee neem onbedoeld de ruimte van de ander in. Luister met aandacht naar de ander en stel vragen zodat de ander zijn/verhaal kan vertellen. Vaak is een luisterend oor een enorm mooi cadeau.
Bied praktische hulp aan
In plaats van te zeggen: Bel je me als ik iets kan doen?, kun je beter concrete hulp aanbieden. Ik zal nooit vergeten dat, toen mijn moeder net was overleden, de moeder van een vriendje van mijn zoon voor de deur stond met een grote pan soep. “We noemen dit in Brabant troostsoep,” zei ze. Ze liet de pan achter en voegde eraan toe: “Ik zie de pan wel weer een keer verschijnen.” Dat simpele, praktische gebaar voelde voor mij als zo’n warme omhelzing. Mensen die rouwen weten vaak helemaal niet precies hoe het met ze gaat of wat ze nodig hebben. Bied daarom praktische hulp aan zonder jezelf op te dringen.
Deel herinneringen
Verhalen hebben ongelofelijk veel kracht. Deel een mooie herinnering die je hebt aan de overledene, bijvoorbeeld in een kaartje of tijdens een gesprek. Het kan iets kleins zijn, zoals een moment waarop jullie samen hebben gelachen of iets dat je altijd aan hem of haar doet denken. Door herinneringen op te halen, maak je het makkelijker om over de overledene te praten en geef je troost.
Don’t: Vermijd het onderwerp niet omdat je bang bent de ander verdrietig te maken. Dat verdriet is er al. Juist door herinneringen te delen en de naam van de overledene te noemen, geef je ruimte aan het gemis. Wist je dat voor veel mensen het vermijden van het onderwerp juist pijnlijker dan het verdriet zelf is? Het voelt voor hen namelijk alsof de overledene vergeten wordt of er niet meer bij mag horen, terwijl het juist troostend is om te weten dat ze voortleven in de verhalen en harten van de mensen om hen heen.
Er zit geen tijdslimiet op rouw
Je hoort mensen weleens zeggen: “Het is nu toch al een paar maanden geleden?,” of Je zult zien: “Na een jaar wordt het echt makkelijker”. Het probleem is dat rouw niet een project is dat je kunt afronden. En er zit helaas geen tijdslimiet aan. Voor veel mensen blijft het onderdeel van hun leven, ook jaren later. Iedereen rouwt op zijn eigen manier en tempo. Misschien merk je dat contact tijdelijk van één kant komt. Weet dan dat het niet zo bedoeld is en niet persoonlijk is. Het draait gewoon even niet om jou, dat is hoe dat werkt in een rouwproces. Afspraken worden misschien vergeten, of er is even radiostilte. Realiseer je dat het dan voor de ander gewoon even niet lukt en dat een nieuwe balans vinden tijd kost. Het is niet voor niets dat ze zeggen: samen feestvieren is makkelijk, samen verdriet delen vraagt heel veel geduld en begrip.
De dood hoort bij het leven, dat weten we allemaal. Maar pas wanneer je het zelf meemaakt, merk je hoe zwaar dat kan zijn. Ik hoop dat deze tips je helpen om er te zijn voor iemand die rouwt.
Ik hoor het graag als je waardevolle aanvullingen hebt of onderwerpen die je graag in een volgende column zou willen terugzien.
Liefs, Elma
