Rouwen. Hoe geef je verdriet een plek in je leven?

Wat doe je als een leegte je overvalt en je even niet weet hoe je verder moet? Vroeg of laat nemen we allemaal afscheid van mensen die ons dierbaar waren. En ook al weten we dat de dood ook bij het leven hoort, je merkt pas hoe zwaar die is als iemand er niet meer is. 


Twee weken geleden kwam mijn boek Herinneringen aan jou uit bij HarperCollins Holland. Een boek dat bedoeld is om te schrijven over een dierbare van wie je afscheid hebt moeten nemen. Ik heb het boek met veel liefde gemaakt, omdat ik geleerd heb dat samen rouwen zoveel troost kan bieden.

Rouw heeft geen handleiding


De afgelopen jaren verloor ik een aantal belangrijke mensen om me heen. Het waren jaren waarin ik iedere keer in een hectische, emotionele draaimolen stapte. Want als een dierbare overlijdt, dan ben je ineens druk met dingen regelen en keuzes maken. 
Keuzes die op dat moment ongelofelijk belangrijk voelen, omdat je ze maar één keer kunt maken. En al dat regelwerk komt dan samen op de dag dat je definitief afscheid neemt. Maar daarmee stop het verdriet niet. Je neemt niet alleen afscheid van iemand van wie je hield, maar ook van het leven dat je kende. Ik heb veel gelezen en mensen gesproken over afscheid nemen en rouw, omdat ik op zoek was naar een manier, of een handleiding over hoe je dat moest doen. Maar tot op dag van vandaag heb ik die niet gevonden. Iedereen rouwt op zijn eigen manier en elk proces is weer anders. Rouwen is gewoon iets heel persoonlijks. 


De tijd heelt niet alle wonden

Ze zeggen wel eens “de tijd heelt alle wonden”, maar daar geloof ik persoonlijk niet zo in. Want je krijgt nooit terug wat je had. Volgens mij verander je door rouw, omdat je eigen leven verandert nadat je afscheid hebt genomen. Er zijn geen volgende keren, er is geen kans meer om dingen uit te spreken en er komen helaas geen nieuwe herinneringen meer bij. 


In het begin was ik veel bezig met het afscheid zelf, maar naarmate de tijd voorbijging, veranderde dat in terugkijken op de herinneringen die ik had en daar mijn weg in vinden. Zo vond ik het bijvoorbeeld heel fijn om mijn mooiste foto’s in te lijsten en er elke dag een kaarsje bij aan te steken. En ook al kreeg ik veel hulp aangeboden, ik merkte dat ik het nodig had om op mezelf te zijn. Ik kon vaak de woorden nog niet vinden om te beschrijven hoe ik me voelde. Ik moest het stof laten neerdalen en even betijen.


Wat ik heel moeilijk vond, was dat rouw en verdriet zich niet aan mijn regels hield. Ik hield er niet zo van om in het openbaar mijn verdriet te tonen, want dat paste niet in het plaatje zoals ik het ooit geleerd had. Maar dat verdriet kwam en ging gewoon, soms verwacht op belangrijke dagen en soms kwam het totaal uit het niets. Zo stond ik een keer in tranen op Schiphol, omdat ik áltijd even belde als ik weer geland was. En terwijl ik mijn hand boven mijn telefoon had, realiseerde ik dat ik nooit meer even “hallo” zou kunnen zeggen. 


Ik leerde dat verdriet onderdrukken niet werkt, het zorgt ervoor dat je mensen en dingen gaat vermijden en je wordt er heel vlak van. Want als je geen verdriet wilt voelen, is er ook geen ruimte voor blijdschap. Ik merkte stapje voor stapje dat kwetsbaarheid delen me juist hielp. Je krijgt het namelijk in veelvoud terug en je merkt ineens dat je niet de enige bent die verdriet heeft leren kennen. Het zorgde bij mij voor mooie gesprekken die me zoveel troost gaven.



De kracht van herinneringen

De belangrijkste les die ik leerde was, dat je de tijd mag nemen. Rouwen is een onderdeel van het leven, maar vaak niet iets dat we van huis uit meekrijgen of op school leren. Ik ben dan ook heel blij dat de tijdsgeest aan het veranderen is, en dat dit onderwerp steeds meer aandacht krijgt. Dat vind ik zo terecht, want rouw heeft zoveel impact op het leven van mensen. En er is geen vast tijdstip waarop alles plotseling weer helemaal goed is. Zo’n proces kost tijd en werkt voor iedereen anders.

Tijd is alles wat we hebben

Ik beloofde om er wat moois van te maken, van dat leven van me. En goed op mezelf te passen en de mensen om me heen. Een belofte die ik nam en die ik nog steeds heel serieus neem. En dus ben ik gewoon maar begonnen, met vallen en opstaan. Ik weet soms niet precies hoe het met me gaat. Soms ben ik heel vrolijk en opgeruimd, soms zomaar boos om iets kleins. Totdat ik me realiseer dat het daar helemaal niet om gaat, maar dat ik aan het missen ben. En dus gewoon even verdrietig ben. 


Maar ik heb ook regelmatig een dikke glimlach op mijn gezicht. Omdat ik terugdenk aan al die mooie herinneringen die ik heb. Want dat zijn de meest waardevolle cadeaus die ik meeneem. En dat is de grootste les die ik leerde, dat tijd samen het mooiste is wat je hebt. Het zijn geen spullen, maar de herinneringen die je maakt met de mensen die je dierbaar zijn. En hoe je die tijd invult, is belangrijk. Elke dag weer. 


Tot slot, nog een paar tips waarvan ik hoop dat ze je helpen. Als je rouwt, wees dan maar een beetje lief voor jezelf. Creëer rituelen die je troost brengen, zoals het aansteken van een kaars of een brief schrijven met al die dingen die je nog had willen zeggen. En vooral, neem je tijd. Rouw kan en hoeft niet perfect te zijn, het is genoeg dat het alleen van jou is.



Liefs, Elma